Con motivo del Día del Idioma Guaraní, que se celebra hoy 25 de agosto, dialogamos con el locutor Carlos Segovia, cuya peculiar tarea de relatar fútbol en guaraní causa furor en las redes sociales. Su sueño es llegar a algún canal de TV, diario o estación de radio importante y relatar en la lengua nativa los partidos de Primera División y de la Albirroja.

• Por Arnaldo Casco Villalba
• arnaldo.casco@nacionmedia.com
• Fotos Gentileza

En este diálogo man­tenido enteramente en guaraní, Segovia, licenciado en Letras y maes­trante en periodismo por la Facultad de Filosofía de la Universidad Nacional de Asunción (UNA), nos deja un mensaje que reivindica la importancia de la valori­zación del idioma como ele­mento fundamental de nues­tra identidad.

–Ojapóma 12 ary aipykui­hague tapiaiténte amom­be’u vakapipopo ñeha’ã gua­raníme. Upe mboyve niko amombe’umimimava’ekue­voi sambosambo péicha añepyrũ hag̃ua añeha’ã ha añemosỹi ipype aipotágui osẽ chéve hekoitépe ha opyta­porã hag̃uáicha. Ha chéngo ahecha ha ahendu lomitã karai ñe’ẽme meme akóinte omombe’u mba’éichapa oñe­ha’ã la vakapipopo, ha upé­marõ che añembopy’apeteĩ ha ajei upeichagua tembiapó­gui ha’égui che ajapova’erãha chete aikuaa ha aipotahai­chaite, añembojoavy hag̃ua ambuekuéragui, upéicha tojehecha oñemomaran­dukuaaha avei oikóva ñane ñe’ẽme.

–¡Upéicha! Ko’ã ary pukukue javeve niko hetai­terei mba’éma ahasa (rohasa che irũnguéra ndive). Ojei­kuaaháicha ore okaraháre romba’apóva niko sa’ive pojoapy roguereko romba’apo hag̃ua ndaha’éi la APF umia­peguáicha ha mba’e oñemo­henda porãvéva lomitã ha omba’apo py’aguapýpe. Oréngo heta jey roñeha’ã ha roikuaava’erã mba’éichapa ikatu romba’apo ha roñombo­guata. Ymavérupi sapy’ánte ni apyka ndoroguerekói­va’erã, ha umía rohechámiva romohendague ikatuháicha, hetajey oñeikyti hamba’e ore rembiapo noromohu’ãi romo­hu’ã hag uachaite.

–Che añeñanduporãite­rei. Che py’arenyhẽ. Chea­guara che jeheve ha opa tapichakuéra rehe avei ogue­rohorýre tembiapo ambo­guatáva. Chemo’angapyhy añetehápe. Ndajererovúi mba’eveichavérõ ha katu upéichante avei nañemo­mirĩri cherembiapo lájape, ha ko apopy aipykúiva namo­michĩri ni namboguevíri umi ambue rovake. Ndaikuaái che hetápepa oiméne ika’avo, ha heta yvypórapa oiméne ohe­charamo ha omomba’eve ko ajapóva, ha katu umi angirũ ohechakuaa ha oguerohorýva ko ajapóva umíva reheve che py’aguapy, chembarete, che kyre’ỹ, che pytu ha che ñe’ã resãi aipykúivo aha hese tenonde gotyo.

–Añetehápe heta mba’e ahe­cha, amoñe’ẽ ha ahendu umí­vape: oĩ umi ohecharamóva cherembiapo, omomba’éva, he’íva oĩ porãha; oĩ avei umi he’íva ma’ẽrapa ajapo kói­cha, avave noikũmbyiha pe amombe’u lája, la ñe’ẽ gua­rani ndahe’iseiha mba’eve, mba’éguipa namombe’úinte karai ñe’ẽ castellano-pe, upé­vape oñeikũmbypa porãveha oñemombe’úva, térã mba’ére nañepia’ãi ha’e inglépe upéi­cha ojepysovetaha arapy pave rehe. Ahendu ha ahecha avei tapichakuéra ojeruréva chéve ani hag̃ua chekangy, tuicha mba’ehahína ko ajapóva, amomba’eha ñane ñe’ẽ, ñandereko ha ñande cultura, oĩ porãitereiha amboheko pe ñandetéva.

–Che ymaite guive añe­ha’ã aipuru guarani añetéva amombe’u hag̃ua vakapipopo ñeha’ã ha katu jaikuaaháicha heta jey ndepya’eva’erã pe remombe’uhápe mba’épa oiko ha sapy’ánte ndaipóri rejapo­va’erã reipurútamante la cas­tellano-pegua ñe’ẽ avei ha oĩ voi avei umi ijetu’ukuéva ja’e hag̃ua la ñe’ẽ guaraníme ha ñamoingétamante la karai ñe’ẽ umícha jave. Che añeha’ã ani hag̃ua ambojopara, añe­ha’ãmbaite, ndaikatúiguinte péicha la agueroike umi pa’ũ rupi la jopara amombe’u jave vakapipopo ñeha’ã ha ndaju­huvaíri avei upéva si la ñane ñe’ẽ lája upéicha ko ñande árape ñande rekohápe ha ñane retãme, pe ñe’ẽ ojeipurúva oje’eháicha, ha aipóramo vai­cha chéve nda’ivaíri la upéi­cha ojejapo; jahechakuaa ha ñaikũmby rupi hekoitépe pe oje’éva.

–Ha la ijetu’úyva niko ha’e pe ndaikatúiva ko’ág̃a meve la ajuhu umi tapicha ombogua­tava’erã che ykére syryrýpe pe ojejapova’erã hesakuaitépe ha hi’aravoitépe pe ñembosarái rehegua, jaikuaa háicha rehe­sa’ỹijo ha remombe’u hag̃ua guaraníme hova ro’o: remom­be’u hag̃ua estadística iñakã­jaguarasa ha la remombe’u hag̃ua oipytyvõva ne rem­biapo, katu ojepotu’uvéntema ko tembiapópe.

–Che ndachejapuséi ava­vépe. Natekotevẽi ha’e mba’e oĩ'ỹva. Hetáma oĩ angirũn­guéra chepytyvõva pirapire ñeme’ẽme cherembiapópe, ha katu la koaitérente añasãingó­taramo ndahupytymo’ãigue­teri la amboguata hag̃ua che rekove: la campeonato ningo ndaha’éi ary pukukue javeve, hi’are poteĩ jasy rupínte ha upe hembyrépengo nde rei­kuaava’erã mba’épa rejapóta reikove hag̃ua, ajépa. Ha umí­vare ha’e chéve ndacheru­pytýi gueteriha kovaitépente amba’apo hag̃ua, ha katu ndaikatúi ambotovéo ha’évo tuicha chepytyvõha ha heta mba’e ombovevuivéha chéve che rekove amboguata hag̃ua tekopotĩme ha popinda’ỹre. Hi’ãnte chéve ko’ẽrõ ára koai­tépente amba’apo ha tohupyty chéve upéva ani hag̃ua ajapó­tei ambue mba’e aikove hag̃ua.

–Chéko heta jey añemin­du’u ha ohasa che akãrupi pe aipotáva ha añeporandúva ku sapy’ántepa ikatúne ahupyty. Che ahayhu che retã, che reko, che ñe’ẽ ha che retãgua avei. Ag̃uahẽse sapy’ánte la Para­guaýpe amba’apo umi pukõe tuichávape, térã umi kuatia­jehaipyre marandu rehevépe, térã ta’ãngambyry iñasãiva opa tenda rehe. Amombe’use sapy’ánte la ñane selección paraguaya ñembosarái taha’e eliminatoria-pe ha ikatuvérõ mundial-pe avei. Amom­be’use pe che aikuaaháicha Cerro, Olimpia térã ambue ekípo oha’ãramo tetã ambue­peguándi, opa umíva hi’ã chéve sapy’ánte amombe’umi pe che aikuaa ha ajapo háicha.

–Chéko guarani che ruguy, guarani che ñe’ẽ ha guarani che viru avei. Upévare ko ñe’ẽ guarani ára jegueroman­du’áre ha’ese opavave tekove Paraguái-pe: “Aníke jahecha­g̃i térã ja’apo’ítei ñane ñe’ẽ, ani ñamomirĩse mba’etei umi ambue ñe’ẽ rovake. Guarani niko iñarandu, ijipyko’ẽ, iña­pasusũ, ipotyjera, oguere­kónte avei umi ambue ñe’ẽ oguerekóva. Ñane avañe’ẽ niko he’ise tekove voi, heko­tee, ijeheguínte, oguereko­paite oñeikotevẽva. Ha opa ko’ã mba’e rehe kena jaha­yhu ñane ñe’ẽ, tañaneraka­te’ỹ hese, tajaipuru ko’ẽreíre. Aníkena jahejátei ikangy ha peichaháguinte ku oñembo­hypa mbaʼétei.